InicioCULTURALuisa Villalta, a poeta "valente" que retratou "con humanidade" a prostitución do...

Luisa Villalta, a poeta “valente” que retratou “con humanidade” a prostitución do barrio coruñés do Papagaio

Publicada o

Por europapress

A fotógrafa Maribel Longueira di estar ‘enluisiada’ polo moito que se fala sobre o poeta Luisa Villalta, amiga e á que este ano se lle dedican as Letras Galegas 2024. A pesar das incesantes peticións de entrevistas, di non cansarse de reivindicar a unha muller “solidaria e xenerosa” e “cunha mente privilexiada”. Xunto a ela preparou en 2004 ‘Papagaio’ (que non viu a luz ata 2006), unha obra na que o diálogo entre fotografías e poemas serve para retratar a “Pompeia” que, en palabras de Longueira, resultou da demolición do barrio coruñés do Papagaio, marcado durante décadas pola prostitución e a droga.

“Hai que admirar a valentía que tivo para escribir iso. Porque tratou ás mulleres con humanidade, cousa coa que normalmente non se trata ás mulleres que se dedican á prostitución“, destaca a fotógrafa nunha charla con Europa Press Longueira lembra como se achegou a un barrio que durante anos lle estivo vetado pola súa familia e que coñeceu xa, cámara en man, cando estaba a piques de ser demolido. Segundo explica, levaba xa tempo cunha metodoloxía de traballo moi concreta, de fotografar e a partir de aí contextualizar con textos. E isto foi xusto o que lle propuxo a varios autores, entre eles a Luisa Villalta.

Falei con Luisa e entusiasmouse co tema. Veu á miña casa ao día seguinte e empezou a elixir fotos e levou unhas 200, máis ou menos, das 600 que eu tiña (…). Un día chámame e dime que xa ten os poemas e vén á miña casa, cun documento en Word maquetado con 60 e tantas fotos. Eu non maquetei ese libro. A distribución, o esquema do libro, todo é de Luisa. E nótase porque en cada poema hai un vínculo coa foto; como unha especie de índice”. “Veu, leu uns poemas e cando acabou, miroume, aínda lembro como me mirou, con eses ollos tan marabillosos que tiña Luisa, e dixo: Atreveraste?” E eu contesteille: “Luisa, se te atreves ti, eu vou contigo ao cabo do mundo”. Di Longueira que ambas eran conscientes do risco que supuña abordar dunha forma tan explícita unha situación tan “precaria” e “ocultada” como a prostitución.

“NON ERA REIVINDICAR, ERA RESPECTAR”

“Eu quería unha visión como dunha persoa que vén de fóra e atopábase o Papagaio así, coma se fose unha ‘Pompeia’, uns restos arqueolóxicos que, dalgunha maneira, conservaban a esencia das persoas que habitaron alí (…). Non era reivindicar a profesión, senón respectar e ser un índice da historia que ocorreu aquí e que segue ocorrendo en moitas cidades do mundo. Que esa memoria nos axude a resolver outros problemas”.

Antes da demolición, a vida no Papagaio “parecíase á da Gran Vía de Madrid”, segundo recoñeceulle unha prostituta á fotógrafa anos despois. “Cando viñan os mariñeiros, había cola por toda a rúa. Había unha cola que chegaba á Rúa Real, contan. O auxe deste prostíbulo era moi forte”, relata. Con todo, o bulicio era só interno, pois o resto de coruñeses evitaban a zona, en parte polo estigma que supuña. “A xente da cidade procuraba non mirar, miraban cara a outro lado, porque tamén viñan os maridos da xente da cidade, non só os mariñeiros”, apunta.

Durante décadas, no barrio tamén se moveu moita droga. “A droga normalmente vai implícita a estes espazos. Consómese tamén porque hai que resistir á vida, á pobreza e á frustración”, reflexiona a fotógrafa. “O Concello debería actuar moitísimo antes sobre todo en cuestións de salubridade porque vivían nunhas casas nas que non tiñan o necesario para vivir”. Maribel Longueira lembra con agarimo a algunhas das prostitutas coas que, ao vivir ela unhas rúas máis arriba, tiña trato. Conta que algunha mesmo se preocupou no seu momento polo seu fillo, que ía ao colexio preto, e polo seu marido.

“UN LUGAR DE MALA VIDA QUE HABÍA QUE LIMPAR”

Moitas delas desprazáronse ao Orzán cando se acometeu a demolición do barrio, outras simplemente desapareceron, conta a fotógrafa. Aquela remodelación respondía, máis que nada e tal e como apunta Longueira, á especulación urbanística. “Nese momento, os empresarios puxéronse con que había que desfacer iso porque era un niño de ratas e de prostitución e non se podía permitir. Alegaban que era un lugar de mala vida, infectado e cheo de drogadictos. Entón había que limpar todo iso e por iso ían construír uns edificios moi bonitos que ademais ían proporcionar moito diñeiro“, rememora.

Máis de 20 anos despois, os locais de copas e prostíbulos foron substituídos por tendas vintage, cafetarías con café de especialidade e ata un mercado gastronómico. Tamén o Museo de Belas Artes da Coruña atópase nesta zona, na que os alugueres oscilan entre os 800 e os 1.500 euros. “Hai unha especulación urbanística clara nas cidades. Aquí podían facer algo máis axustado. Hai escavados 32 metros de profundidade para sete plantas, para garaxes, das que só se utilizaron tres”, critica. Hai dúas décadas, a especulación xa foi tema central de ‘Papagaio’, así como o foi o machismo respecto da prostitución. Por iso, Longueira non se mostra optimista de cara ao futuro.

“Os alugueres da Coruña están desproporcionados. Noutros países a vivenda está suxeita a canons estritos e hai polo menos unha serie de vivendas ás que poden ter acceso os mozos”, denuncia a fotógrafa, pondo como exemplo ao seu propio fillo, un deses menores de 30 anos cuxo soldo non lle permite independizarse e, ademais, “vivir”. “Son a xeración máis preparada que houbo na historia do noso país. E os que non se marchan están malvivindo no país porque non se marchan por afectos persoais e porque lles gusta o seu país e prima iso”, lamenta.

“A PROSTITUCIÓN SEGUIRÁ SE OS HOMES AS VISITAN”

A explotación sexual das mulleres, vaticina, “seguirá viva” tamén. “É un instinto que aínda teñen. Moitos homes consideran que as mulleres están para o servizo do seu pracer. Entón, mentres eses homes non reflexionen, non vai haber nada que facer”, augura. “Aínda hai moitísimo home que considera que as mulleres non son iguais que eles, que non teñen os mesmos dereitos. Incluso a xente que é máis liberal e que igual non son maltratadores no sentido de malos tratos físicos, si o son son psicoloxicamente, sen ser conscientes. Son anos de pouso (…). A prostitución seguirá existindo mentres os homes as sigan visitando”.

Ante esta situación, expón a legalización da prostitución, de forma que se poida levar un control e impedir o tráfico de persoas e a explotación de menores. Con todo, anima a un debate público. “Hai unha serie de elementos que rodean este tema, que si debería estar exposto a sociedade”, lanza. Maribel Longueira sempre pensou que esta obra a “defendería” a propia Villalta, que non chegou a vela publicada. Papagaio saíu en 2006, dous anos despois do prematuro falecemento de Villalta por mor dunha meninxite.

Se agora puidese proporlle outro tema que abordar, Longueira non dubida e varre ‘para casa’ coa precariedade que enfrontan os traballadores do mar. “Faría todo o que ela quixese”, comenta. Villalta non dubidaría en aceptar ao tema. “Luisa estaba a defender sempre aos máis humildes, aflixidos, explotados. Era unha persoa moi solidaria.”, destaca a fotógrafa, que pon tamén en valor a súa “esixencia”, pero sobre todo a súa “xenerosidade” para cos seus compañeiros, aos que nunca pedía nada a cambio dos seus textos. “Fala da especulación económica e da especulación do chan, pero non era unha especulativa da súa sapiencia”, conclúe.

ÚLTIMAS

Kirk deixa na Coruña árbores caídas, moita chuvia e caos no transporte

O exfuracán Kirk, xa convertido en borrasca, deixa en Galicia nas primeiras horas deste...

A alcaldesa da Coruña reclama para a cidade o ‘papel líder’ na inauguración da mostra ‘Pensamento de Cidade’

A alcaldesa da Coruña, Inés Rei, reivindicou o "papel líder" da urbe coruñesa na...

Un incendio de “moita intensidade” que afecta a un taller en Cambre mobiliza os bombeiros de Arteixo, A Coruña e Betanzos

Bombeiros desprazáronse este mércores ao polígono do Amorne, no municipio coruñés de Cambre, para...

Denuncian “problemas” cos recortes en 62 centros de ensino da provincia da Coruña

A CIG-Ensino levará este mércores ante a xunta de persoal docente os "problemas en...