Pouco importa a táctica, pouco importa a posición, o que vale é o valor do home, que estea disposto a estar rápido, a estar vivo, a estar firme, e despois que ocupe unha demarcación. Pero ás veces sen iso é capaz de xogar brillantemente el só. O que fai falla é mellorar, carallo!

• Arsenio Iglesias

— — —

Os afeccionados de vello hai tempo que asumimos que o romanticismo desapareceu do fútbol. Esvaeceuse o imponderable, as xestas nacidas da vontade, a determinación en troques da planificación e do adestramento, a indisciplina e a rebeldía como camiño ao éxito, o triunfo do pequeno contra o grande, a picaresca como táctica principal, o rapaz maldito que rexurde e se transforma en heroe coa bagaxe dun único gol, e por suposto a carencia case absoluta de medios organizativos, técnicos e materiais.

Hoxe en día A Grela II (Campo Municipal Arsenio Iglesias) é un silo da Estrella Galicia. A meirande parte dos demais campos de fútbol dos 90 permanecen activos: A Grela I, Leyma, Meicende, Elviña, a Torre, a Zapateira… Mais aquí rematan as similitudes. Os campos de herba artificial agora son aveludados como alfombras persas, con herbiñas de plástico suaves como agarimos. Antes non había herbas, só unha superficie verde e areosa, cun tacto de lixa, pero de lixa de madeira grosa, que queimaba máis que o asfalto, e quen caía ou se deslizaba pasaba unha semana coa pel en carne viva.

Logo estaban os campos de terra, como a Zapateira, irregularmente compactada, sazonada por pedriñas e pedrolos. Cando caían dúas pingas de choiva, case sempre, pois en verán non se xogaba, xurdían pozas como nunha braña, ás veces diante da liña de gol ou no punto de penalti. Os vestiarios eran choupanas telladas de uralita, con vigas e ladrillos de formigón e un xeneroso espazo entre o teito e a parede polo que se introducía todo o rigor da invernía (as cancelacións por temporal ou  cicloxénese aínda non se inventaran) ou a fauna do monte (lagartos, ratas, serpes, insectos). As duchas deviñan unhas rudimentarias bifurcacións do cano principal, que ou botaban agua xeada, ou fervendo (cando a caldeira funcionaba, o que sucedía moi eventualmente).

Os balóns, duros como croios de granito (sobre todo os da marca mikasa), puñan ollos á virulé e rompían dentes e narices. As botas eran anacos de coiro mal cosidos que coa lama seca e a humidade ficaban tesas como pneumáticos de camións.

Xogar nos campos tiña as súas complicacións, mais tamén chegar ata eles. Cruzábanse barrios con bandas ao asexo para dar o palo, ás veces agardando nas mesmas paradas de bus (de xeito semellante ao ocorrido en París na última final da Champions League). Alcanzar Meicende era como atravesar unha fronte de guerra. Marchar a pé polo desolado camiño á refinería podía conducir a ser atracado con total impunidade, ata o punto de rematar descalzo ou en cirolas.

No interior das instalacións deportivas a situación tamén se presentaba difícil. Se te pillaban desprevido podían sacarche unha navalla nun recuncho solitario e roubarche as botas xusto antes do partido. Tamén se roubaba nos vestiarios. Se o bedel estaba atento non adoitaban rebentar as portas, pero había outros métodos, como introducir unha man furtiva polas xanelas de ventilación e ripar chaquetas e outras prendas.

Ás veces, os peores energúmenos ocupaban as bancadas. Pais que ameazaban árbitros, adestradores e xogadores rivais, ou os propios fillos, que incluso agredían ou se zoscaban entre eles, sen imputárselles a posteriori ningún tipo de consecuencia.

O árbitro polo común tratábase dun rapaz un pouco maior que os xogadores. A súa principal preocupación era obter o respecto de bancada, adestradores e xogadores (fundamentalmente mediante o emprego de amoestacións, polo que a miúdo resultaba menos punible romperlle a perna a un rival que discutir unha decisión arbitral), único xeito de que non lle protestasen nin o insultasen en demasía. As súas decisións técnicas en xeral carecían de acerto. Isto era debido á longura do campo, ás condicións climatolóxicas ou ao afán dos equipos por acadar vantaxe por medios ilícitos. O fóra de xogo, sen xuíces de liña, agás en casos moi claros resultaba imposible de atinar.

Incriblemente, había equipos cuxo sistema defensivo era o fóra de xogo, como dicimos apreciado case ao azar. Un sistema defensivo máis eficaz era a ameaza aos dianteiros rivais para que non metesen gol, so pena da súa integridade física. Mais decote había algún rapaz do dito equipo non conforme con estes procederes, e así o comunicaba aos que ameazaban, e entón se producían auténticos debates éticos en pleno partido. Noutros casos a principal instrución que se impartía era que de ir gañando ao descanso cumpría perder o máximo de tempo posible na segunda parte, xa fose tardando en sacar faltas, recollendo balóns extraviados, finxindo lesións ou enviando o máis lonxe posible os xogadores que ían ser substituídos.

A preparación técnica resultaba practicamente nula. Adestrábase con sorte dúas veces á semana, e de mala gana. A preparación física era aínda peor, unhas cantas carreiras e abdominais na remota pretempada en setembro. Os xogadores bos adoitaban ser os máis borrachos e os primeiros en fumar (tabaco e droga), e como malia todo seguían sendo os mellores, moitos tomaban o seu exemplo. Existía o convencemento de que gañar era o obxectivo, pero gañar sen adestrar e sendo un bala perdida era moito máis divertido (e había exemplos como Diego Maradona, Romario de Souza ou Paul Gascoigne), o que ao cabo conducía ao fracaso de moitas carreiras no berce de ser prometedoras.

As ligas estaban tan mal organizadas (ata o xurdimento de internet e dalgún xornal especializado como o dxt) que a táboa clasificatoria resultaba unha sorte de lenda mítica, quizais un solitario folio escrito a máquina e pegado na sede da federación. Sendo así, poucos coñecían con exactitude a situación do equipo. Escoitábanse rumores de que se xogaba contra os primeiros, ou cos que ían a tres puntos, pero ao rematar a liga a meirande parte dos xogadores ignoraban o posto no que finalizaran.

Porén, abofé que non facía falla, pois o que se valoraba era o partido en concreto, sobre todo contra os barrios rivais, non a regularidade nin os campionatos nin demais estatísticas. Malia as penosas condicións materiais, á ausencia de gratificacións, ás carencias e abusos, o que se valoraba era saír ao campo e estar rápido, estar vivo, estar firme, xogar brillantemente. Mellorar, carallo!

• Tito Pérez é enxeñeiro técnico industrial e escritor. Conta con dous libros de relatos publicados, Vinte fragmentos de mocidade voraz e O latexar do barrio, e cunha novela, O grupo. Mais sobre todo se considera habitante de barrio da nosa cidade e avezado estudoso das súas xentes e idiosincrasias.

MÁIS ARTIGOS DE TITO PÉREZ EN XDC

• Coruño. Mitos e realidades (parte I)
• Coruño. Mitos e realidades (parte II)
• Coruño. Mitos e realidades (parte III).
• LEAVIN A CORU
• A IMPORTANCIA DA COLOCACIÓN DO PRONOME ÁTONO NA FRASE.
• A SARRETA DE 32cm.

MÁIS INFO

• Entrevista con Tito Pérez: “Trato de contar historias da nosa sociedade, de aquí, con argumentos de aquí”