InicioCULTURAA lingua galega revive nos cemiterios

A lingua galega revive nos cemiterios

Publicada o

Por Ubaldo Cerqueiro
  • Menos do 1% das lousas dos camposantos coruñeses están en galego, pero a tendencia é clarament emerxente dende comezos do século XXI.

— — —

O lento pasamento que leva sufrindo a lingua galega nas últimas décadas, vive a súa contraposición nun lugares tan singulares como son os camposantos. A iniciativa colaborativa de intervención educativa “Modelo Burela”, alentado por Bernardo Penabade, está desenvolvendo ao longo da país un verdadeiro traballo de investigación colectiva, para analizar a presenza, emerxente, do galego, nos cemiterios do país.

Na área coruñesa, por agora e esperando que haia moitas máis persoas que se involucren, son 3 as persoas que levan visitando os camposantos e analizando o uso do galego nas lousas funerarias. Diego Cavarcos ten analizando os cemiterios de dúas parroquias da Coruña (San Cristovo das Viñas e Santa María de Oza) e Ordes; tamén está involucrada Xema Sanxurxo, agora profesora que xa sendo alumna de Alonso Montero comezou a colaborar.

E tamén a escritora Emma Pedreira, que mentres realizou a investigación para o seu libro As horas mortas. Viaxes e Conversas por cemiterios galegos [Baía Ed.] que agora está en xira de presentación, ten analizando, entre outros, a presenza da nosa lingua nas lousas dos cemiterios de Sada. “No libro analizo 200 cemiterios facendo un tratado máis histórico, anecdótico, pero notei que o tema lingüístico era unha cousa que excedía con moito o que podería ter saído nun capítulo, así que o deixei para analizalo máis amplamente, e penso facer algo máis vinculado coa lingua e analizar esta eiva”, explica dando conta da continuidade das súas investigacións/observacións directas.

”Só hai 3 lousas”, ou “Xa hai 3 lousas”

Aínda que polo momento non ten realizado ese estudo exhaustivo da documentación recollida, confirmou o evidente distanciamento entre as expresións oral e escrita tan presente no conxunto da sociedade: a porcentaxe de inscricións funerarias en que aparecen as palabras “muller”, “home”, “fillos” ou “netos” son aínda escasas, mais nótase a tendencia emerxente, moi especialmente nestes anos que levamos do século XXI. Despois dunha observación sistemática das propiedades funerarias de máis de 5.000 familias, a súa observación é ben significativa de como está o panorama na actualidade.

Porque as cifras, en crú, non son moi alentadoras. Se temos comprobado que en lugares como Carnota a porcentaxe de galego nas lápidas ronda entre o 10% e o 20%, nos cemiterios analizandos na área coruñesa apenas hai o 0,5%. A nivel galego andamos a día de hoxe nun 5% de lousas en galego, pero a gran nova é que a tendencia é tremendamente emerxente dende comezos do século XXI, pois hai referencias para anallizar o salto do 0,2% ao 5% nos últimos 25 anos en Galicia. De aí a gran diferencia na que incide Penabade poñendo en valor o “xa” por diante do “aínda”.

Os datos

No cemiterio urbano de Sada, Pedreira fixo 3660 visualizacións completas, localizou un total de 16 familias que apostaron pola estabilidade do idioma galego; e insiste en que “case todos eses textos son auténticos tesouros, dignos de figurar nunha antoloxía propia da liga das estrelas”. Para ter un contraste entre os ambientes rural e urbano, visitou tamén a parroquia de Veigue, onde descubriu a estabiidade lingüística de 3 das 157 familias.
Aínda desexosa de que o estudo fose máis científico, fixo a comparación con Cangas do Morrazo (con 49 familias dun toral de 2132) e con Centroña, en Pontedeume, onde mantiveron o galego tamén na escrita 4 familias dun total de 311.

Os datos de Diego Cabarcos nos cemiterios herculinos tampouco son moi alentadores, facendo unha media de presenza dun 1,62% das lousas na nosa lingua. No Cemiterio de San Cristovo das Viñas, sito entre Elviña e A Grela, entre a Avda. San Cristóbal e a saída de AC-14 por Elviña, dun total de 1180, só 9 (o 0,5%) están en galego. Con todo, a boa nova é que todas son posteriores a 1990, e que 7 delas son de 2011 ata os nosos días).
No cemiterio de Santa María de Oza, ao carón da Praza Pablo Iglesias, Cabarcos atopou 6 placas en galego das 805 totais (un 0,7%), habendo unha de 1979, pero a meirande parte xa do século XXI.

Cambio de tendencia: Relevo xeracional

A panorámica observada por Emma Pedreira, está en total consonancia coa que se desprende do estudo realizado polo xornalista David Canto Veiga, encargado de recopilar e estudar a información recollida en toda Galicia, occidente de Asturias, o Bierzo e As Portelas (en Zamora). O cambio de tendencia produciuse nestes últimos anos e débese ao relevo xeneracional: as primeiras persoas alfabetizadas en galego nos primeiros anos da etapa democrática pasan agora a ocuparse do coidado do lugar en que respousan definitivamente os seus parentes. Co cambio de xeración das persoas, cambia tamén a valoración e o uso do idioma.

Colaboración cidadá

“Queda moito por influenciar”, apunta esperanzada Pedreira que nota como cada vez hai máis xente que se une a este proxecto de investigación colectiva e que aproveita o seu turismo necrolóxico dun xeito máis activo, uníndose á á “selección galega de visualización cementerística” e apuntando, con libreta, bolígrafo e teléfono, estes curiosos datos lingüísticos.

Así, o proxecto segue medrando, a base de voluntarismo, e desde o pasado mes de outubro toda esta información está publicada nun mapa de consulta pública presentado polo Consello da Cultura Galega: a ”Cartografía do uso do galego nos camposantos”, que contén información sobre uns 200 cemiterios e que está aberto á colaboración cidadá.

Máis novas sobre lingua

A RAG culpa o Decreto do Plurilingüismo como gran causante da dramática situación do galego

Que problemas ten o galego para ser útil en Internet?

Serie de entrevistas sobre a lingua

Carmen Pereira, mestra de Primaria: “A rapazada precisa máis contido galego”

“Hai moito galegofalante encuberto na cidade”

Ana Suárez: “Nas entidades sociais está bastante normalizado o uso do galego, non tanto na administración penitenciaria”

Xurxo Souto: “Na Coruña somos un dos lugares con maior número de galegofalantes”

ÚLTIMAS

As traballadoras das residencias privadas reclaman mellores condicións para poder dar unha atención de calidade

Nova mobilización polas rúas da Coruña (é raro día que non haia colectivo denunciando...

As traballadoras da Rede de Escolas Infantís Municipais sacan a careta a Borrego

Despois de meses esperando que o Concello cumprise as súas preguntas, as traballadoras da...

Comeza a actividade presencial na Axencia de Intelixencia Artificial na Coruña

A Agencia Española de Supervisión de Inteligencia Artificial (Aesia) celebrou este venres o seu...

DEIXAR UN COMENTARIO

Please enter your comment!
Please enter your name here